Ortopedi Cerrahisindeki Cerrahi Motor Kullanımı Sırasında Sıçrama Yoluyla Bulaşabilecek Hastalık Riski
04 Kasım, 2020
Kan yolu ile bulaşan hastalıklar özellikle ameliyathanelerdeki sağlık çalışanları için önemli bir risk oluşturmaktadır. Bu hastalıkların cerraha bulaşabileceği çeşitli yollar vardır. Bu yollardan bazıları; daha önceden var olan bir kesikle temas, eldivenin hasar alması, iğne batması ve neşter yaralanması gibi doğrudan bulaşmalardır. Doğrudan olmayan ve özellikle ortopedi cerrahlarının karşılaştığı başka bir bulaşma yolu bulunmaktadır. Bu da kemik üzerinde delme, kesme ve oyma işlemleri yapılırken, kullanıcıların yüz bölgesine (göz, ağız, burun) sıçrayan kan, doku ve yağ parçacıklarıdır (Sıçrama Yoluyla Bulaşabilecek Hastalıklar). (Asef Alani ve ark., 2008)
Hangi virüsler bulaşabilir?
Sağlık çalışanlarına, kan yolu ile bulaşabilecek en tehlikeli virüsler; hepatit B virüsü (HBV), hepatit C virüsü (HCV) ve insan bağışıklık yetmezliği virüsüdür (HIV). Anti-HBV aşısı, 1981’de piyasaya sürülmesinden bu yana sağlık çalışanlarında HBV enfeksiyonu vakalarını büyük ölçüde azaltmıştır. (Lemaire R, Masson JB., 2000) Aşılanma süreci tamamlanan ve bağışıklık geliştirenlerde neredeyse hiç enfeksiyon riski yoktur (Centres for Disease Control and Prevention, 2003).
Buna rağmen, duyarlı kişilerde tek bir kan temasında % 6-30 bulaşma riski ile hala önemli bir kronik HBV enfeksiyonu prevalansı (oranı) vardır (Jaffray CE, Flint LM, 2003). Tek bir kan temasından HCV ve HIV bulaşma riskleri sırasıyla %1.8 ve %0.3’tür. Mukokutanöz (Mukoza zar ve deri ile) temastan kaynaklanan HCV enfeksiyonu riski bilinmemektedir. Ancak göze kan sıçraması yoluyla bulaştığı bildirilmiştir (Centres for Disease Control and Prevention, 2003). Mukokutanöz temastan HIV bulaşma oranı % 0.1 olarak ölçülmüş ve mukoza zarına maruz kalma yoluyla mesleki enfeksiyon bildirilmiştir (Lemaire R, Masson JB., 2000).
Önlemler ve Koruyucu Ekipman Kullanım Oranı Nedir?
Sağlık çalışanları için kan yoluyla bulaşabilecek virüsleri önlemenin en etkili yolu, teması önlemektir. Hastalık Kontrol ve Korunma Merkezlerinin (CDC) önerdiği evrensel korunma önlemleri; eldivenler, önlükler, maskeler, koruyucu gözlükler ve yüz siperleridir. (Centres for Disease Control and Prevention, 2005)
Çeşitli çalışmalar, evrensel önlemlere uyma oranlarının değişken oranlarda olduğunu (% 34 ila 89.1) göstermiştir. Maske ve göz koruması kullanmama en yaygın yetersizlik alanlarıdır (Jaffray CE, Flint LM, 2003). Megan ve arkadaşları (Patterson JM et all, 1998) 768 cerrahın görüşlerini ve kan yoluyla bulaşan virüslerden korunma konusundaki düşüncelerini ve uygulamalarını tarayan bir anket gerçekleştirmiştir. Cerrahların, enfekte kana maruz kalma ile HBV, HCV ve HIV bulaşma oranlarını büyük ölçüde hafife aldıklarını ve % 88’inin ameliyat sırasında kanla bulaşan enfeksiyonlar hakkında yalnızca hafif ila orta derecede endişeleri olduğunu bulmuşlardır. (Aisien AO, Ujah IA., 2006)
Ortopedi Ameliyatlarındaki Ekstra Tehlike Nedir?
Asef Alani ve arkadaşları (2008), ortopedi ameliyatlarındaki tehlikeyi ortaya koymak için, total diz ve kalça artroplastisinde yüz bölgesine sıçrayan kan, yağ ve doku parça miktarını gösteren bir çalışma yapmışlardır. Cerrah, asistan ve hemşireleri kapsayan bu çalışma, 25 artroplasti ameliyatından sonra (11 kalça, 14 diz ameliyatı), kullanılan koruyucu vizöre bir yüz şablonu yerleştirilmesi yöntemi ile parçaların sıçrama alanlarını göstermektedir. Sonuçlar aşağıdaki gibidir.
Tablo 1 . Total Diz Artroplastisi – Yüze sıçrayan kan, yağ, doku parçacık adetleri (Asef Alani ve ark., 2008)
Tablo 2 . Total Kalça Artroplastisi – Yüze sıçrayan kan, yağ, doku parçacık adetleri (Asef Alani ve ark., 2008)
Değerlendirme
Cerrahi motor kullanıcıları, riskin az olduğunu düşünerek ve uygulama rahatlığı açısından vizör kullanmamaya yönelebilmektedirler. Fakat yapılan çalışma, ortopedi ameliyatlarında yüz bölgesinin hassaslığını ve koruyucu vizör kullanımının ne kadar önemli olduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde Covid-19 önlemleri kapsamında tüm sağlık çalışanları, hastalarla olan tüm temaslarında eldiven, maske ve siperlik kullanmaktadırlar. Önemli olan Covid-19 tehlikesi geçtikten sonra da, sağlık çalışanlarımızın kendi güvenlikleri için gerekli önlemleri almaları gerekmektedir.